- بیماری ریشه سرخی پیاز یک بیماری قارچی است که توسط قارچی به نام Setophoma terrestris ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً در مناطقی که خاک آلوده است و شرایط برای رشد قارچ مساعد باشد (مانند رطوبت زیاد و دمای بالا) رخ می‌دهد.
علائم بیماری:
- ریشه‌های قرمز یا بنفش: یکی از مهم‌ترین علائم این بیماری، تغییر رنگ ریشه‌های پیاز به قرمز یا بنفش است.
- پوسیدگی ریشه: ریشه‌ها ضعیف شده و به‌تدریج پوسیده می‌شوند.
- کاهش رشد گیاه: گیاه ممکن است کوتاه‌تر از حد معمول باشد و برگ‌ها زرد شوند.
- افت عملکرد: پیازها کوچک‌تر شده و کیفیت محصول کاهش می‌یابد.
علل بروز بیماری:
- خاک آلوده به قارچ.
- دمای بالای خاک (معمولاً بالاتر از 20 درجه سانتی‌گراد).
- زهکشی ضعیف خاک (تجمع آب و رطوبت بالا).
راه‌های پیشگیری و کنترل:
- تناوب زراعی: از کاشت پیاز در یک زمین به‌صورت پشت‌سرهم اجتناب کنید و گیاهان غیرمیزبان (مثل گندم یا ذرت) را در چرخه کشت قرار دهید.
- ضدعفونی خاک: می‌توانید از قارچ‌کش‌های مناسب استفاده کنید یا خاک را ضدعفونی کنید.
- بهبود زهکشی خاک: اطمینان حاصل کنید که آب اضافی به‌خوبی از خاک خارج می‌شود.
- استفاده از بذرهای مقاوم: بذرهایی که در برابر بیماری مقاوم هستند، انتخاب کنید.
- کاهش دمای خاک: اگر امکان دارد، در زمان‌هایی که دمای خاک پایین‌تر است، کاشت را انجام دهید.
درمان:
اگر زمین آلوده شد، درمان سخت است، اما استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب و تقویت گیاه با کودهای حاوی پتاسیم و فسفر می‌تواند آسیب را کاهش دهد.
با اجرای روش‌های پیشگیرانه، می‌توانید از گسترش این بیماری جلوگیری کنید.
کودهای زیستی نقش مؤثری در کنترل بیماری‌هایی مانند ریشه سرخی پیاز دارند، زیرا با بهبود سلامت خاک و تقویت سیستم دفاعی گیاه، شرایط را برای رشد قارچ‌های بیماری‌زا نامساعد می‌کنند.
مکانیزم‌های اثر کودهای زیستی:
- رقابت با قارچ‌های بیماری‌زا: کودهای زیستی حاوی میکروارگانیسم‌های مفید مانند باکتریهای ریزوبیوم، سودوموناس یا قارچ‌های تریکودرما هستند. این میکروارگانیسم‌ها با قارچ بیماری‌زا بر سر فضا و مواد غذایی در خاک رقابت می‌کنند و از رشد آن‌ها جلوگیری می‌کنند.
- تولید ترکیبات ضد قارچی: برخی از میکروارگانیسم‌های موجود در کودهای زیستی موادی مانند آنزیم‌های تجزیه‌کننده دیواره قارچ، آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی یا مواد ضدقارچی تولید می‌کنند که می‌توانند قارچ Setophoma terrestris را مهار یا از بین ببرند.
- تقویت سیستم ایمنی گیاه: کودهای زیستی، به‌ویژه آن‌هایی که حاوی میکروارگانیسم‌های تقویت‌کننده ریشه هستند، باعث تولید هورمون‌های رشد مانند اکسین و جیبرلین می‌شوند. این هورمون‌ها ریشه را قوی‌تر کرده و گیاه را در برابر بیماری مقاوم‌تر می‌کنند.
- اصلاح خاک: استفاده از کودهای زیستی منجر به بهبود ساختار خاک، افزایش زهکشی و کاهش تجمع رطوبت می‌شود، که شرایط نامطلوبی برای قارچ بیماری‌زا ایجاد می‌کند.
- افزایش میکروفلور مفید خاک: کودهای زیستی، جمعیت میکروارگانیسم‌های مفید خاک را افزایش می‌دهند و محیطی متعادل ایجاد می‌کنند که در آن، قارچ‌های بیماری‌زا به سختی رشد می‌کنند.
میکروارگانیسم‌های مؤثر در کنترل ریشه سرخی پیاز:
- .Trichoderma spp: قارچی مفید که با تجزیه دیواره قارچ‌های بیماری‌زا آن‌ها را از بین می‌برد.
- Pseudomonas fluorescens: با تولید مواد ضدقارچی و تحریک سیستم ایمنی گیاه عمل می‌کند.
- Bacillus subtilis: با تولید آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی و تقویت خاک، از رشد قارچ‌های مضر جلوگیری می‌کند.
- Azotobacter و Azospirillum: با تأمین نیتروژن و بهبود رشد ریشه، مقاومت گیاه را افزایش می‌دهند.
مزایای استفاده از کودهای زیستی:
- کاهش استفاده از قارچ‌کش‌های شیمیایی.
- بهبود کیفیت خاک و افزایش بهره‌وری زمین.
- حفظ محیط‌زیست و کاهش آلودگی خاک و آب.
- کاهش هزینه‌های تولید.
روش استفاده:
- استفاده از کود زیستی به‌صورت بذرمال (آغشته کردن بذرها قبل از کاشت).
- تزریق در خاک هنگام آماده‌سازی زمین.
- محلول‌پاشی روی گیاهان در مراحل رشد.
کودهای زیستی با کاهش جمعیت قارچ‌های بیماری‌زا، تقویت گیاه و بهبود سلامت خاک، یک راه‌حل پایدار برای مدیریت بیماری ریشه سرخی پیاز هستند.
کنترل شیمیایی بیماری ریشه سرخی پیاز معمولاً شامل استفاده از قارچ‌کش‌ها و مواد شیمیایی مؤثر برای مهار قارچ بیماری‌زا Setophoma terrestris است. این روش به‌ویژه در مواردی که آلودگی شدید است، کاربرد دارد.
روش‌های کنترل شیمیایی:
- استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک: قارچ‌کش‌های سیستمیک به داخل گیاه جذب می‌شوند و قارچ را در ریشه و خاک هدف قرار می‌دهند. این قارچ‌کش‌ها اغلب برای پیشگیری و درمان به‌کار می‌روند.
- مواد مؤثر:
- تبوکونازول (Tebuconazole)
- فوزتیل آلومینیوم (Fosetyl-Al)
- آزوکسی‌استروبین (Azoxystrobin)
- فلودیوکسونیل (Fludioxonil)
- مواد مؤثر:
- ضدعفونی خاک: استفاده از مواد شیمیایی برای ضدعفونی خاک و کاهش جمعیت قارچ بیماری‌زا:
- فرمالدهید: در دوزهای کنترل‌شده برای ضدعفونی خاک قبل از کاشت استفاده می‌شود.
- متام سدیم (Metam sodium): یکی از مواد مؤثر برای گندزدایی خاک.
- کلروپیکرین (Chloropicrin): برای از بین بردن قارچ‌های خاک‌زی به‌کار می‌رود.
- بذرمال با قارچ‌کش‌ها: آغشته کردن بذرها با قارچ‌کش‌های مناسب قبل از کاشت، می‌تواند ریشه‌های گیاه را در برابر قارچ بیماری‌زا محافظت کند.
- مواد مؤثر:
- تیوفانات متیل (Thiophanate-methyl)
- محلول‌پاشی: محلول‌پاشی قارچ‌کش‌ها روی خاک یا پای گیاه می‌تواند برای کنترل بیماری مفید باشد، به‌ویژه در مراحل اولیه رشد.
- ترکیبات مورد استفاده:
- کاپتان (Captan)
- کربندازیم (Carbendazim)
- مواد مؤثر:
- کنترل pH خاک: اضافه کردن موادی مانند گوگرد یا آهک برای تنظیم pH خاک، به کاهش فعالیت قارچ کمک می‌کند.
نکات مهم در استفاده از قارچ‌کش‌ها:
- زمان‌بندی مناسب: قارچ کش‌ها باید قبل از مشاهده علائم یا در مراحل اولیه بیماری استفاده شوند. ضدعفونی خاک باید 2 تا 4 هفته قبل از کاشت انجام شود.
- چرخش قارچ‌کش‌ها: برای جلوگیری از مقاومت قارچ به مواد شیمیایی، بهتر است قارچ‌کش‌ها با ترکیبات مختلف به‌صورت چرخشی استفاده شوند.
- دوز و نحوه مصرف: همیشه از دستورالعمل سازنده و توصیه‌های کارشناسان کشاورزی برای دوز و روش استفاده پیروی کنید.
- ترکیب با روش‌های دیگر: کنترل شیمیایی بهتر است همراه با تناوب زراعی و بهبود مدیریت خاک انجام شود تا اثربخشی بیشتری داشته باشد.
مزایا و معایب کنترل شیمیایی:
مزایا:
- کنترل سریع و مؤثر در موارد شدید.
- کاهش جمعیت قارچ بیماری‌زا در مدت کوتاه.
معایب:
- احتمال ایجاد مقاومت در قارچ.
- تأثیرات منفی بر میکروارگانیسم‌های مفید خاک.
- هزینه بالا و خطرات زیست‌محیطی.
توصیه: کنترل شیمیایی باید به‌عنوان بخشی از مدیریت تلفیقی بیماری (IPM) و همراه با روش‌های زیستی و زراعی انجام شود تا نتایج پایدارتر و ایمن‌تری به دست آید.
کود زیستی باکتولند سیب زمینی و پیاز بواسطه وجود ترکیبات موثر و باکتریهای تخصصی قادر به کنترل این بیماری می باشد. جهت استفاده از باکتولند در مزارع پیاز مقدار 20 لیتر باکتولند سیب زمینی پیاز را در مرحله 4 تا 6 برگی استفاده نموده و سه هفته بعد ذوباره همین مقدار را تکرار کنید.
