نحوه مدیریت نماتد ریشه‌گرهی درختان پسته
محتوای جدول
نماتد ریشه‌گرهی درختان پسته، یکی از بیماری‌های مهم و مخرب درختان پسته در کشور است که با آسیب رساندن به ریشه‌های مویین، موجب ضعف عمومی درخت و افزایش حساسیت آن به بیماری‌ها و تنشهای محیطی مانند خشکی، شوری و کمبود عناصر غذایی می‌شود. درختان آلوده توان رشد مناسب و تولید محصول اقتصادی ندارند. به‌دلیل ماهیت نماتد ریشه گرهی و پیچیدگی عوامل مؤثر، مدیریت این بیماری دشوار است و نیاز به استفاده از روشهای تلفیقی مدیریت در باغ‌های جدید و هم در باغ‌های قدیمی آلوده مورد توجه قرار گیرد.
علائم بیماری نماتد ریشه‌گرهی
نماتد ریشه‌گرهی به عنوان یکی از عوامل آسیب‌زا در باغ‌های پسته با ایجاد گال یا غده در ریشه‌های فرعی درخت، موجب اختلال در جذب آب و مواد غذایی می‌شود. اندازه و شدت این گال‌ها تحت‌تأثیر نزاد بیمارگر، پایه و رقم پسته، سن درخت، میزان آلودگی و بافت خاک از عوامل موثر بر اندازه و شدت این گال‌ها است. همچنین در اندام‌های هوایی، علائم عمومی مانند کاهش رشد، زردی، پژمردگی، ریزش برگ و میوه، خزان زودرس، سوختگی لبه برگ‌ها، قاشقی‌شدن برگ‌ها و رشد نامتعادل تاج درخت دیده می‌شود که همگی نشان‌دهنده ضعف عمومی درخت به‌دلیل آسیب به ریشه‌های موئین است.
انتقال عامل بیماری
یکی از مهمترین روشهای انتقال نماتد ریشه گرهی به باغها، نهال می باشد پس استفاده از نهال‌های سالم و گواهی‌شده، بدون گره یا زخم در ریشه، از راه‌های مهم جلوگیری از انتقال آلودگی به باغ است. همچنین این نماتد می‌تواند از طریق کودهای دامی آلوده منتقل گردد. بنابراین نظارت مستمر بر منابع احتمالی آلودگی مانند آب، خاک، ادوات کشاورزی، کودهای دامی و نهال‌ها ضروری است تا از گسترش بیماری جلوگیری شود.
مدیریت بیماری
برای مدیریت موفق نماتد ریشه‌گرهی درختان پسته، نیاز به اجرای یک برنامه مدیریتی تلفیقی مداوم از نظر مدیریت جمعیت نماتد، تغذیه، رعایت اصول داشت و برداشت است.
مصرف این ترکیبات در این زمان‌ها توصیه می‌شود:- پس از برداشت محصول
- دی ماه، اواخر بهمن تا اوایل اسفند ماه
- اواخر اردیبهشت تا اواسط خرداد و مرداد ماه
در انتخاب نوع و مقدار مصرف آن باید با نظر کارشناس انجام شود. مدیریت شیمیایی با استفاده از نماتدکش‌ها به‌صورت محدود و در قالب برنامه‌های مدیریت تلفیقی می تواند به کار برده شود. محلول پاشی با فسفیت پتاسیم پس از برداشت نیز به القای مقاومت، افزایش ریشه‌زایی و کنترل بیماری‌هایی مانند گموز کمک می‌کند.
تغذیه
یکی از موارد مهم در مدیریت نماتد ریشه گرهی بررسی شرایط جذب عناصر می‌باشد که برای این منظور نیاز است تا آزمایشات خاک، برگ و آب به صورت سالیانه انجام گردد تا محدودیت‌های موجود در باغ برطرف گردد و شرایط جذب بهینه گردد. با توجه به اینکه ریشه های درختان آلوده نمی‌توانند جذب را به خوبی انجام دهند نیاز است محلول‌پاشی‌های برگی با عناصر ماکرو و میکرو، جلبک، اسیدهای آمینه و سیلیکات پتاسیم از اردیبهشت ماه تا مرداد ماه صورت پذیرد. استفاده از کودهایی مانند سولوپتاس از خرداد ماه، اوره فسفات در اسفند ماه و چالکود مواد آلی در زمستان نیز نقش مهمی در بهبود تغذیه و رشد ریشه دارد. همچنین متعادل‌سازی اسیدیته در خاک‌های قلیایی با اسیدهای کشاورزی و استفاده محدود و کنترل‌شده از کود مرغی (ترجیحا” مرغ تخم‌گذار قفسی) بسته به شرایط خاک و آب توصیه می‌شود.
رعایت اصول داشت و برداشت
یکی از عوامل مهم در افزایش مقاومت درختان به تنش های زنده و غیر زنده و افزایش محصول هرس صحیح و مبتنی بر اصول باغبانی می باشد. هرس شاخه‌های ضعیف و آلوده پس از آخرین یخبندان زمستانه و ضدعفونی آنها با چسب باغبانی ضدعفونی شود. محلول‌پاشی با اکسی‌کلرورمس پس از هرس برای جلوگیری از آلودگی ثانویه نیز می تواند مفید باشد. برای حصول بهترین نتیجه از هرس نیاز است تا قبل از آن درختان را به ریشه زایی تحریک نمود تا تعادل اندام هوایی و ریشه ها برقرار باشد و از خشک شدن سرشاخه‌ها در تابستان جلوگیری نماید. یکی از فاکتور های مهم در افزایش تحمل درختان به نماتد ریشه گرهی برداشت به‌موقع در باغ‌های آلوده می باشد که از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا تأخیر در برداشت باعث کاهش ذخایر غذایی درختان و عدم توانایی در تحمل سرما و حتی مرگ تدریجی درخت می‌شود. برداشت در زمان مناسب به حفظ فتوسنتز و قدرت جذب عناصر توسط ریشه کمک کرده و درخت را برای فصل بعدی تقویت می‌کند. انتخاب ارقام مقاوم مانند اکبری و احمدآقایی به‌جای ارقام حساس نیز نقش مؤثری در کاهش خسارت دارد زیرا این ارقام به‌دلیل ویژگی‌های فیزیولوژیکی تحمل بیشتری به نماتد ریشه گرهی دارند. در مجموع، مدیریت موفق بیماری نماتد ریشه‌گرهی در پسته نیازمند تلفیق دقیق اقدامات زراعی، بیولوژیکی، تغذیه‌ای و در صورت لزوم، شیمیایی است که این رویکرد جامع تنها با برنامه‌ریزی منظم و مشاوره کارشناسی امکان‌پذیر خواهد بود.
نمونه برداری برای بررسی آلودگی باغ به نماتد ریشه گرهی
برای پیشگیری از این بیماری در باغ‌های جدیدالاحداث، بررسی دقیق خاک، پیش از کاشت اهمیت دارد. نمونه‌برداری باید از اعماق مناسب صورت گیرد و به آزمایشگاه ارسال شود. در باغ‌های قدیمی نیز، برای بررسی آلودگی نیاز به نمونه‌برداری از درختان با سطوح متفاوت آلودگی می‌باشد. نمونه‌ها باید از اطرف ریشه های موئین آلوده و خاک اطراف آنها صورت پذیرد و به آزمایشگاه منتقل شود. بهترین زمان برای بررسی آلودگی خاک و ریشه های موئین درختان در مرداد ماه می باشد اما نمونه‌برداری در اسفند ماه، اواخر اردیبهشت و آبان ماه نیز می تواند آلودگی باغ را نشان دهد ولی به اندازه مرداد ماه کارایی ندارد.
نتیجه گیری
نماتد ریشه‌گرهی یکی از بیماری‌های پنهان و مخرب در باغ‌های پسته است که با آسیب‌زدن به ریشه‌های فعال، موجب کاهش توان ریشه‌زایی و ضعف عمومی درخت می‌شود. در آلودگی های شدید، جذب آب و مواد غذایی مختل شده و درخت با کاهش رشد، ریزش برگ و حساسیت بیشتر نسبت به تنشهای محیطی مواجه می‌شود. یکی از چالش‌های اصلی، عدم تشخیص صحیح این بیماری با سایر تنشهای غیر زنده در باغ می باشد که باعث افزایش
هزینه‌های تولید و ازبین رفتن یا ضعیف شدن درختان می گردد. برای مدیریت مؤثر باغ‌های آلوده، بررسی دقیق خاک و ریشه با همکاری کارشناس نماتدشناسی، برداشت به‌موقع محصول، هرس اصولی شاخه‌های بیمار، تقویت ریشه با کودهای حیوانی و بیولوژیکی، محلول‌پاشی هدفمند و استفاده بااحتیاط از نماتدکش‌ها در زمان مناسب ضروری است. تغذیه بر اساس نتایج آزمون خاک و برگ باید به‌صورت دقیق تنظیم شود. بهره‌گیری هم‌زمان از روشهای بیولوژیکی، شیمیایی، زراعی و تغذیه‌ای در قالب مدیریت تلفیقی، بهترین راهکار برای کاهش خسارت و حفظ سلامت درختان است. در نهایت، تشخیص زودهنگام و اجرای منسجم برنامه‌های مدیریتی، راهی مؤثر برای افزایش بهره‌وری و کاهش آسیب‌های اقتصادی ناشی از نماتد ریشه‌گرهی در باغ‌های پسته به‌شمار می‌رود.